Oude patronen doorbreken, a hell of a job

Bregtje Hermans

Je voelt je heel snel aangevallen. Je bent altijd met een ander bezig waardoor je oververmoeid bent. Je bent heel nerveus als je in groter gezelschap verkeerd. Je kan het niet laten over elk wissewasje vol de discussie aan te gaan. Je kan je eigen grenzen niet aangeven. Je gaat dominante personen uit de weg.

Nou? Zit er iets tussen wat je herkent? Dat is helemaal niet vreemd. Dit zijn namelijk allemaal manieren waarop mensen kunnen reageren in bepaalde situaties. Zogenoemde oude patronen.

Inhoudsopgave


Wat zijn patronen?

Een patroon is een reactie van jou op een bepaalde situatie. Op één of andere magische reden reageer je altijd op dezelfde manier. Deze patronen ontstaan al heel vroeg in je jeugd. En of je het nou wil of niet, iedereen heeft ze. Als kind heb je namelijk geleerd om op een bepaalde manier te handelen om jezelf te beschermen.

Wanneer zijn patronen functioneel?

Voordat je denkt dat alle patronen negatief zijn, dit is niet waar. Veel van onze patronen zijn functioneel. Patronen zijn eigenlijk alle dingen die je op de automatische piloot doet. Je hoeft er niet meer over na te denken. Dit is in veel situaties natuurlijk heel erg prettig.

Als je iedere avond na zou moeten denken over hoe en in welke volgorde jij je klaar maakt om naar bed te gaan, zou dit een behoorlijk tijdrovend klusje kunnen zijn. Dan zou je ten eerste na moeten denken over WAT je überhaupt allemaal zou moeten doen: kleren uit, pyjama aan, gezicht schoon maken, tanden poetsen, naar de wc en al die andere dingen die jij nodig vindt om te doen voor je gaat slapen.

Vervolgens zou je na moeten gaan denken over HOE je dit dan precies allemaal zou moeten doen. Waar leg je je kleren neer? Waar vind je je pyjama? Hoe werkt dat tandenpoetsen nou eigenlijk? Zoals je begrijpt, als jouw avond ritueel geen patroon zou zijn zou je het een behoorlijk tijdrovend klusjes zijn.

Wanneer zijn patronen niet functioneel?

Patronen worden pas niet functioneel als ze je tegenwerken. Als er steeds iets gebeurt waardoor jij een vervelende emotie ervaart. Je kunt hierbij bijvoorbeeld denken aan stress, boosheid, angst of verdriet.

Zo zijn er in veel relaties terugkerende patronen die beide partners tegenwerken maar die toch heel erg moeilijk zijn om te doorbreken. Dit komt doordat je als kind al hebt geleerd om op een bepaalde manier te reageren om te krijgen wat je wilde (liefde en aandacht) of om jezelf te beschermen. Met andere woorden, je weet eigenlijk niet hoe je het anders zou moeten doen.


Drie strategieën om te overleven

Voor dit laatste, het beschermen van jezelf, zijn grofweg drie strategieën te benoemen: vluchten, vechten of bevriezen. Als kind ga je vaak precies doen wat je ouders doen of je kiest voor een strategie die ervoor zorgt dat je uiteindelijk krijgt wat je wilt: liefde en aandacht.

NB: Wanneer een kind geen liefde of positieve aandacht krijgt, zorgt het er vaak voor dat er negatieve aandacht komt. Dat is in ieder geval nog aandacht en minder erg dan helemaal niet gezien worden.

Als kind hebben de strategieën die je ooit koos je goed gediend maar nu je volwassen bent kunnen ze je behoorlijk tegenwerken. Je merkt dat je niet kan handelen of reageren op de manier die je eigenlijk zou willen.

Vluchten

Het is bijvoorbeeld mogelijk dat je als kind een moeder had die niet lekker in haar vel zat en een erg kort lontje had. Hierdoor heb jij besloten je maar onzichtbaar te maken (vluchten) om zoveel mogelijk een boze moeder uit de weg te gaan.

Hetzelfde kind zal als volwassene hoogstwaarschijnlijk alles doen om het een ander naar de zin te maken en confrontaties uit de weg gaan. Jij hebt jezelf vroeger wijs gemaakt dat jij niet belangrijk bent en dit denk je nog steeds.

Vechten

Of je bent opgegroeid in een groot gezin waar niet veel geld was waardoor je altijd hebt moeten vechten om te ‘overleven’. Als je je mond niet open trok raakte je ondergesneeuwd door je broertjes en zusjes en kreeg je bij wijze van altijd het kleinste stukje vlees of het minst lekkere snoepje.

Als volwassene zal je waarschijnlijk ook de ‘vecht’ strategie hanteren en altijd je gelijk willen halen. Je gaat altijd de confrontatie aan wat jou een niet altijd een fijne partner, ouder, vriend of collega maakt.

Bevriezen

De laatste strategie is bevriezen. Deze mensen zullen bij een confrontatie dichtklappen en zich mogelijk letterlijk niet meer kunnen bewegen. Mensen die deze strategie vaak toepassen hebben ook de neiging om te vluchten in bijvoorbeeld verslavingen: ze voelen niet meer en trekken zich terug.

Vroeger was dit ook hun strategie wanneer het hun te heet werd onder de voeten of wanneer ze in een situatie zaten waar ze geen controle over hadden.

Een kind betrekt alles op zichzelf

Het verdrietige is dat kleine kinderen nog niet kunnen zien waardoor bepaalde dingen veroorzaakt worden. Ze betrekken dus altijd alles op zichzelf. Als een vader en moeder veel ruzie maken zal het kleine kind denken dat het zijn of haar schuld is. Hierdoor kan een kind van alles doen om maar geen ruzie meer te “veroorzaken”.

Liefdevolle gezinnen

Nu lijkt het net alsof patronen alleen ontstaan wanneer een kind een pittige jeugd heeft gehad maar niets is minder waar. In iedere jeugd, dus ook wanneer een kind heel liefdevol is opgegroeid, ontstaan bepaalde niet functionele patronen.

Het is gewoon een bepaalde manier van handelen die jou vroeger diende maar je nu tegenwerkt. Alhoewel, sommige mensen hebben er helemaal geen last van en kunnen prima leven met hun patronen. Als dat bij jou zo is, lekker laten zoals het is.

Aan de bak

Pas als je er echt last van krijgt moet je aan de bak en je oude patronen doorbreken. Vaak komen oude patronen boven water als mensen een relatie aan gaan. Dan gaan de oude patronen van twee mensen botsen met elkaar en krijgt één van beide (of allebei) hier last van.

Ben jij bijvoorbeeld een vechter en zet jij jezelf makkelijk op de eerste plek, dan zal je partner die vanuit oude patronen een pleaser is compleet onder gesneeuwd raken. Jij neemt en je partner geeft. Vroeg of laat gaat dit mis want de relatie is niet gelijkwaardig.

Maar hoe moet je oude patronen doorbreken?

Ik zou haast zeggen dat je een breekijzer nodig hebt want oude patronen zijn heel hardnekkig. Wat het zo lastig maakt is dat je de problemen die ontstaan vanuit oude patronen nooit oplost op het niveau waarop ze zijn ontstaan. Het ‘echte’ probleem zit namelijk een laag dieper..

Bewustwording

De eerste stap van het oplossen is natuurlijk het inzicht en het besef dat je vast zit in een bepaald patroon dat jou niet dient. Deze eerste stap is al een flinke stap want veel mensen durven niet voldoende kritisch naar zichzelf te kijken om überhaupt te zien waar ze in vast zitten. Besef je hierbij overigens ook goed dat je patroon iets is wat je doet en niet iets is wat je bent.

Tijd voor actie

Na het bewust worden van jouw patroon is de volgende stap dat je je gaat beseffen dat je actie moet ondernemen. Het inzicht hebben zonder dat je er iets aan doet kan namelijk leiden tot flinke depressies. Je ziet en voelt wat er mis gaat maar je doet er niks aan. Dat is zoiets als zien dat je huis in de fik staat maar je krijgt het niet voor elkaar de brandweer te bellen.

Hulp vragen

Ok, je moet er iets aan doen dus. ‘Maar wat dan?’ hoor ik je denken. Je kan natuurlijk de hulp van een goede coach of therapeut inschakelen. Wanneer je echt je oude patronen wilt doorbreken zal dit waarschijnlijk wel de meest effectieve manier zijn.

Een coach of therapeut kan jou namelijk heel goed een spiegel voor houden en kan je als buitenstaander perfect wijzen op je blinde vlekken.

Zelf je oude patronen doorbreken met deze oefeningen

Mocht je nou niet de middelen (tijd/geld/zin) hebben hebben voor een goede coach dan kun je natuurlijk ook zelf aan de slag gaan met onderstaande oefeningen. Stel jezelf hierbij de volgende vragen en schrijf dit op:

  • Welke manier van handelen heb ik precies last van en in welke situaties doet dit zich voor?
  • Hoe is dit patroon ontstaan? Wat was mijn rol binnen het gezin en hoe gedroeg ik mij?
  • Handel ik zoals mijn ouders handelen of doe ik juist precies het tegenover gestelde?

1. Doe precies het tegenovergestelde

Als je duidelijk hebt wat het patroon is waar jij last van hebt is het de kunst om anders te gaan handelen. En dit is lastig want dit geeft een heel ongemakkelijk gevoel. Eigenlijk ga je precies het tegenovergestelde doen van wat jij normaal doet.

Als jij altijd ja en amen zegt betekent dit dat je nu gaat zeggen wat jij vindt. Als jij altijd een ander op de eerste plek zet ga je dit nu bij jezelf doen. Als jij gewend bent dat de wereld om jou draait ga je je nu verplaatsen in een ander.

Kleine tip mijnerzijds, doe bovenstaande in kleine stapjes anders ga je het niet redden. Veranderen is een proces gaat niet van de ene op de andere dag. Pak dus één situatie aan tegelijkertijd. Als je dit patroon hebt weten om te vormen naar een patroon dat beter voor jou werkt, is het pad tijd voor de volgende stap.

2. Vergeet niet de consequenties

Nog een reden waarom het doorbreken van oude patronen fijn is om te doen met een coach is dat je omgeving gaat reageren op jou. De mensen in jouw omgeving gaan zich afvragen wat er in godsnaam met jou aan de hand is. Als je een partner hebt zal deze helemaal niet weten wat hem of haar overkomt.

Als je dit kunt delen met een coach kan hij of zij jou op het rechte pad houden. Tegengas van je omgeving zal je aan het wankelen brengen en voor je het weet zit je weer in je oude patronen en kun je van voren af aan beginnen. Je omgeving heeft dus net als jij tijd nodig om te wennen aan nieuwe patronen.

3. Compassie en humor doen wonderen

Bedenk je goed dat je niet alles in een keer goed kan doen. Het is en proces waar je in stapt en je zal ook zeker een aantal keren terugvallen. Als dat gebeurt heb dan compassie met jezelf en probeer er de humor van in te zien. Merk op: ‘ha, ik doe het weer, wat grappig’ en maak voor jezelf een plannetje voor hoe je het de volgende keer anders kan doen.

Wat trouwens wel belangrijk is om even te checken op het moment dat je terug valt is hoe het staat met je energieniveau. Op het moment dat dit niet erg hoog is zal de verleiding om in oude patronen ter te vallen vele malen groter zijn. Zorg dus goed voor jezelf wanneer jij wilt veranderen.

Wat extra hulp nodig?

Mocht jij nou vast zitten in een bepaald patroon en weet je niet goed hoe je hier uit kan komen? Neem dan even contact op met mij. Ik kan je de spiegel voorhouden die je nodig hebt en ondersteunen in hoe je stappen kunt zetten die goed zijn voor jou.

Bronvermelding